De Griekse mythologie is sinds de oudheid inspiratiebron van vele kunstenaars geweest, in diverse kunsten. Literatuur (romans en poëzie), beeldende kunst (schilderijen en beelden), uiteraard ook films. Dat dit ook in strips gebeurt mag geen verwondering wekken.
Soms wordt een verhaal gewoon herverteld met de nodige dramatiek (hier is Hollywood erg goed in), soms komt er een volledig nieuwe interpretatie, aangepast aan een eigentijdse situatie.
Tot die laatste soort behoort Penelope van Judith Vanistendael.
Penelope is chirurg die vaak (32x) op missie is met Artsen zonder grenzen. In Syrië probeert ze levens te redden en zo wordt ze geconfronteerd met de gruwelen van oorlog en het vluchtelingenleed.
Maar Penelope laat hier ook telkens haar leven achter. Ze is getrouwd met Otto, een dichter, en heeft een dochter, Helena. Een tweelingzus met haar gezin, een bezorgde moeder en collega’s uit het ziekenhuis hier maken het lijstje van mensen die ze telkens achter moet laten compleet.
Het verhaal wordt verteld vanuit het standpunt van Penelope op het moment dat ze na een missie weer thuiskomt. Niemand wacht haar op in de luchthaven, ze komt in een huis waar iedereen bezig is en haar eerste woorden met Otto komen helemaal niet uit een handboek over vurige passie en liefde. Penelope is een vreemde geworden voor haar geliefden: Otto en Helena hebben huiselijke taken verdeeld binnen het gezin, dus onder elkaar en niet onder 3; Helena zoekt voor de grote problemen die een dertienjarig meisje op haar weg vindt steun bij Otto of Oma.
Omgekeerd kan Penelope ook het ook niet meer opbrengen om mee te gaan in wat het leven hier moeilijk lijkt te maken, terwijl ze in Syriuë ziet hoe een echt moeilijk leven er uit ziet.
Meer en meer is ze vergroeid geraakt met haar werk voor AzG. In haar tas zeult ze het beeld mee van het meisje dat ze laatst probeerde te redden in Syrië maar dat, zoals dat in het vakjargon heet, op tafel bleef.
Dat dit tot conflicten en onbegrip leidt zie je van ver aankomen. En toch houden alle personages van elkaar. Penelope zet zich af van haar omgeving en zegt ook de ondersteuning van een psycholoog, hoe nodig dit ook is, af. De wereld hier begrijpt haar niet.
In de oudheid was Penelope de echtgenote van Odysseus. Ze bleef braafjes thuis terwijl manlief jarenlang ging vechten in Troje om daarna evenlang rond te dwalen alvorens weer thuis te geraken. De situatie is in dit verhaal omgekeerd: Otto is degene die een rustig leven thuis tracht te laten werken terwijl Penelope weer maanden afwezig is. Door die omkering maakt Vanistendael ons duidelijk dat de klassieke rolverdeling al lang niet meer opgaat. Deze graphic novel om die reden een feministisch discours toedichten zou evenweel afbreuk doen aan een diepgaande psychologische tekening van de personages.
Penelope is allesbehalve een éénlagig stripfiguurtje maar ene bijzonder complexe vrouw, schitterend neergezet door Vanistendael. Ze houdt van haar man en dochter, maar duwt hen tegelijk ook van haar af. Schuldgevoel omdat ze hen lang in de steek liet? Bescherming van zichzelf én haar geliefden moest er iets met haar in oorlogsgebied gebeuren?
In de figuur van Penelope brengt Vanistendael heel wat persoonlijkheden naar boven. De hardwerkende, nooit thuis zijnde ouder die merkt dat het gezinsleven zonder haar ook zijn gang gaat; de moeder die door wat ze mee heeft gemaakt zich zorgen maakt over haar kind; de dochter die nog steeds geconfronteerd wordt met een moeder die haar (vol liefde overigens) probeert een leven voor te spiegelen terwijl Penelope zelf een andere keuze maakt; de zus die voor zichzelf een plaats moet veroveren in een wereld waar haar zus de ruimte al lijkt in te nemen.
Los van deze psychologisch zeer uitgewerkte schetsen zet het verhaal ook aan tot nadenken over grotere filosofische vragen. Het is onmogelijk om je bij dit verhaal niet te realiseren hoe goed we het hier in West-Europa hebben. We klagen en zagen, vinden onze problemen huizenhoog, maar Vanistendael slaagt er goed in dit fijntjes te relativeren. Als ik dan toch een minpuntje voor deze graphic novel zou moeten noemen (dik tegen mijn zin trouwens) zou het zijn dat dit soms wat te gratuit gebeurt, te voor de hand liggend ook.
Penelope is, laat dat duidelijk zijn, een heldin in de echte zin van het woord. Ze cijfert zichzelf helemaal weg en kiest niet voor een gemakkelijk leventje hier maar gaat levens redden ginder. Bravo! Gejuich op alle banken! Dergelijke mensen maken van de wereld een betere plaats.
Maar de achterblijvers, de Ottos en Helenas van deze wereld, die niemand ziet, die niet in talkshows komen of door ministers geprezen worden, die in warme standvastigheid een rustig maar liefdevol; leventje leiden in de beschermde omgeving die de onze toch nog steeds is, zijn dat ook geen helden? Dragen zij door hun onopvallende manier van leven ook niet bij tot het in stand houden van onze maatschappij zoals die is?
Is het leven van Penelope, die zelf levens redt, waardevoller dan dat van Otto, die warme geborgenheid biedt?
Penelope maakt een keuze die haar tot heldin van onze maatschappij bombardeert, maar is haar zus die ook een belangrijke keuze maakt en zich wegcijfert op haar manier, in niets te vergelijken met de manier van Penelope, ook niet te bewonderen?
Deze vragen worden in het verhaal niet beantwoord, ze worden zelfs niet expliciet gesteld. Of U als lezer dat wel doet of niet, en welk antwoord U dan zou formuleren is helemaal aan U. Het leven is een keuze, en elke keuze leidt tot een ander leven.
En U, voor welk leven kiest U?

In de plethora van goede strips en diepgravende graphic novels met afstand het beste wat je momenteel kan vinden!