Recensie

Arzach 2 Landmeter


Vensters op nieuwe werelden en de bronnen der fantasie


Tolkien schiep een nieuwe wereld aan de hand van oude Europese mythen en sagen, godenverhalen uit India, Oosterse sprookjes en, zeer belangrijk, de bijbel. Tolkien was een groot kenner van oude literatuur, een begaafd linguïst en theoloog. De bronnen waar hij uit putte (en ik heb ze niet uitputtend genoemd) zouden wij nu als traditioneel bestempelen. Zijn universum was compleet en had zelfs een schepper, Eru, de ene, en dat is niet verwonderlijk voor een man die graag in het verleden toefde en overtuigd christen was. Toch was zijn wereld een openbaring en voor velen het toppunt van fictie. Ik wil hier niets op afdingen, maar de vraag is gewettigd: Hoe zal een nieuwe wereld eruit zien als die wordt opgeroepen door een fantasievolle atheïst, als je je niet kunt of niet wilt baseren op religieus erfgoed?

Toen ik in de ‘fantasy’ dook merkte ik al gauw dat alle fantasie, hoe origineel ook, ergens op berust. ‘Er is nooit iets nieuws onder de zon’ blijkt maar al te waar. Let wel, ik bedoel dat zeker niet afkeurend en zal mensen als Tolkien, Isaac Asimov, Ursela LeGuin, Jack Vance en vele andere schrijvers niet als plagiaatplegers afdoen. Bij de vier zo net genoemde auteurs vind je de vertrouwde godsdienstige ideeënwereld alleen terug bij Tolkien, bij de andere is religie, als het al expliciet voorkomt, alleen een exotisch, folkloristisch verschijnsel dat de couleur locale geheimzinnig en interessant maakt. Als vergelijkbare stripauteurs zou ik willen noemen: Enki Bilal, J.C. Mézières (Ravian), Andreas, Moebius en het duo Schuiten-Peters*. Het is uiteraard teveel gevraagd om stripauteurs de fundamentele existentiële vraagstukken te laten oplossen, maar ze roeren zich aardig.

Moebius is zo’n stripartiest die wel zeer origineel bezig was. Ondanks de verschijning van OHR, als een soort ‘god de vader’ in ‘De avonturen van John Difool’ of ‘De hof van Edena’ met een duidelijke verwijzing naar de bijbel, doet Moebius mij weldadig relativerend aan.
Neem de al weer overleden Wim Gijsen, volgens mij de beste fantasyschrijver van Nederland, die ook een eigen wereld oproept. Hij laat zich inspireren door het hindoeïsme en de yogafilosofie, maar daarbij gaat het, volgens mij, om een universum waarvan hij eigenlijk wil dat het zo zou moeten zijn. Het gaat hierbij om een verlangen naar een andere werkelijkheid.
Zo niet Moebius, die met fluwelen humor aan het filosoferen en vooral fantaseren slaat. Dromend doorkruist hij ruimte en tijd, kijkt om zich heen en doet verslag aan de lezers zonder zwaarwegende diepzinnigheid, maar met een duidelijke knipoog.

Tegenwoordig is de ‘spiritualiteit’ (meestal pseudo-) en de parapsychologie een bron voor auteurs als bovenbedoeld. Neem de piramide, een constructie die geacht wordt te zijn bezield of minstens geladen met energie die de wetenschap ontstijgt. Die wiskundige vorm speelt een rol in zowel ‘De Incal’ als ‘De wereld van Edena’, en in de laatste strip als een levend ruimteschip. Dat ruimteschip heeft 700.000 jaar (7 is een heilig getal) op een piloot gewacht en dat moet dan toch wel iets bijzonders wezen, een soort kosmo-Galahad. Stel, de uitverkorene, is echter gewoon een knul met gouden handjes en een kokkerd van een neus. Met zijn tekeningen en zijn taalgebruik roept Moebius een sfeer op van ‘ik bedoel het allemaal niet serieus’. Het kleurgebruik in ‘De wereld van Edena’ doet vaak denken aan zoete heiligenprentjes in een oud kerkboek, of aan godenafbeeldingen uit India, maar die indruk wordt alleen al teniet gedaan door de verschijning van een Citroën Traction Avant, die elke heiligheid te pletter rijdt.

In het postuum uitgegeven ‘Arzak’ wordt maar een klein stukje van Moebius’ fantastisch heelal getoond, maar het ademt zeker de sfeer die we van hem gewend zijn. Jammer dat het verhaal niet compleet is, maar dat is een opendeur intrappen. Zou er geen REPERATEUR (Stel, met schrijvershandjes) zijn die verder kan gaan?


*Een serie als ‘De Duistere Steden’ en een strip als ‘Cromwell Stone’ tonen aan, dat een andere wereld zelfs op aarde gesitueerd kan worden.



Dit is een officiële stripinfo.be recensie, geplaatst door een medewerker van ons team. stripinfo.be werkt samen met uitgevers om u deze recencies te brengen.